نظری اجمالی به موسیقی از نگاه قرآن و حدیث

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سر گرمی انسان به موسیقی و استفاده از آن برای طرب وشادی و هوس رانی در مجالس عیش و عشرت و همچنین تشجیع و برانگیختن سربازان در جنگ ها و برای تهییجات غم انگیز در مجالس تاریخ ممتدی در حیات انسان روی کره زمین داشته است.

 

 

سر گرمی انسان به موسیقی و استفاده از آن برای طرب وشادی و هوس رانی در مجالس عیش و عشرت و همچنین

تشجیع و برانگیختن سربازان در جنگ ها و برای تهییجات غم انگیز در مجالس تاریخ ممتدی در حیات انسان روی کره

زمین داشته است. 
موسیقی : واژه ای یونانی است که در اصطلاح و فرهنگ و لغت معادل مفهوم غنا دانسته شده و در چند معنا به کار می رود :
الف:اصوات و نغمه های موزون و متناسب که از طبیعت برخی اشیا و از حنجره حیوانات شنیده می شود ؛ مانند صدای آهسته

برگ ها و درختان هنگام وزیدن باد و یا آواز خوش بعضی پرندگان.
ب: آواز خوش که از حنجره آدمی بیرون آید.
ج: صدایی که از نواختن آلات موسیقی تولید می شود.

غنا " از دیدگاه فقه :

راجع به تفسیر لفظ غنا در کلام فقها اختلاف زیادی به چشم می خورد بعضی آن را آوازه گویند که در آن ترجیع و

چعچع زدن باشد و بعضی آن را که مطرب و طرب انداز است گویند و بعضی آن را که مناسب اهل فسوق است و ... />

و "موسیقی" از دیدگاه فقه عبارت است : از صوت و آهنگی که از آلات موسیقی پدید آید.

موسیقی در قرآن

اگرچه در قرآن تصریحی نسبت به غنا نشده است؛ ولی با توجه به روایاتی که در ذیل بعضی آیات آمده حرمت غنا

به خوبی استفاده می شود.آیاتی از قرآن که به موسیقی تفسیر شده است عبارتند از:
{ومن الناس من یشتری لهوالحدیث لیضل عن سبیل الله بغیر علم و یتخذها هزوا اولئک لهم عذاب مهین}(سوره لقمان/6)
"و برخی از مردم سخن بیهوده را می خرند تا مردم را از روی نادانی، از راه خدا گمراه سازند و آیات الهی را به استهزا

گیرند، برای آنها عذابی خوار کننده است".
«لهو الحدیث» به هر گونه سخن با آهنگ سر گرم کننده و غفلت زا که انسان را به بیهودگی یا گمراهی می کشاند

گفته می شود.
روایات متعددی در "وسائل الشیعه" آن را به غنا تفسیر کرده است. ¹در اینجا برای روشن تر شدن بحث به طور

اجمالی بعضی از این روایات را بیان می کنیم:

روایات در تفسیر آیه از طریق شیعه:

از محمد ابن مسلم نقل شده است:" از ابی جعفر علیه السلام شنیدم که غنا از چیزهایی است که خداوند وعده آتش بر

آن داده است واین "آیه را تلاوت نمود: ومن الناس من یشتری لهوالحدیث...تا آخر آیه " ²
حسن بن هارون می گوید:" شنیدم از امام صادق علیه السلام که مجلس غنا را خداوند نظری به اهل آن (از راه لطف ومهر)

نمی اندازد و آن از چیزهایی است که خداوند فرموده : {ومن الناس من یشتری لهوالحدیث لیضل عن سبیل الله} " ³
در روایات اهل سنت نیز از ابی امامه از پیامبر اکرم صلی الله وعلیه و آله روایت شده که فرمود:"نفروشید زنان سفید

روی آوازه خوان را و نخرید آنها را و نیاموزید آنان را (آوازه خوانی موسیقی) و خیری نیست در خرید و فروش آنها

و بهای آنها حرام است و در همین معنا نازل شده این آیه که: (و من الناس من یشتری لهوالحدیث لیضل عن سبیل الله)" ⁴
• {فاجتنبوالرجس من الاوثان و اجتنبوا قول الزور}(حج/30)
" واز بت های پلید اجتناب کنید و از سخن باطل بپرهیزید."
قول الزور به گفتار باطل و بی واقعیت گفته می شود و در روایات مختلفی در "وسائل الشیعه" غنا از مصادیق

"قول الزور"برشمرده شده است.

چند روایت در تفسیر این آیه:

ابوبصیر گوید :"از امام صادق علیه السلام پرسیدم از گفتار خداوند عزوجل که {فاجتنبوالرجس من الاوثان و اجتنبوا قول الزور}

فرمود :و«قول الزور» غناء است." ⁵
محم محمد ابن عمرو بن حزم گوید :"وارد شدم بر امام صادق علیه السلام آن حضرت فرمود اجتناب کنید از غناء.

اجتناب کنید از «قول الزور» و این گفتار را آنقدر تکرار کرد که مجلس بر من تنگ شد و فهمیدم نظرش به من است." 
{والذین لا یشهدون الزور}(سوره فرقان/72) /> "و کسانی که شهادت به باطل نمی دهند و

در مجالس باطل شرکت نمی کنند"
روایات متعددی در ذیل آیه در کتاب "وسائل الشیعه" آمده و واژه «الزور» را به غنا تفسیر کرده است.
از آن جمله ابو الصباح از امام صادق علیه السلام روایت می کند در گفتار خداوند عزوجل "لایشهدون الزور"که فرمود

آن غنا است.⁷
{ واذا راو تجارة او لهوا انفضوا الیها و ترکوک قائما قل ما عند الله خیر من الهو و من التجارة و الله خیر الرازقین} (سوره جمعه / 11)
" وآنگاه که تجارت یا لهوی ببینند به سوی او پراکنده می شوند و تو را ایستاده رها می کنند بگو آنچه که نزد خداست بهتر است

از لهو وتجارت وخداوند بهترین روزی دهندگان است."
این آیه آخرین آیه سوره جمعه که مجموعا یازده آیه است می باشد و همان طوریکه از سیاق سوره بر می آید در باره یک مطلب

که نماز جمعه است می باشد.ولی اصل تشریع وجوب نماز جمعه چنانچه از تاریخ بر می آید زمانی بسیار قبل از نزول این آیه

بوده است و اولین نماز جمعه هنگام طی مسافت از قباء به مدینه در نزدیکی مدینه توسط پیامبر(ص) انجام گرفت.

در صورتی که سوره جمعه هفدهمین سوره ای است که در مدینه نازل شده است و بنابراین بیش از هشت سال

از وجوب نماز جمعه می گذشته است.⁸
در این باره از جابرابن عبدالله روایت کرده اند که گفت "قافله ای وارد مدینه شد که در آن مال التجاره ای از شام بود

.اهل مدینه بنا کردند به دائره زدن و خوشحالی و خنده کردن ، در حالی که پیامبر اکرم خطبه می خواند در روز جمعه

.پس مردم از مسجد خارج شدند و پیغمبر خدا صلی الله وعلیه وآله را در حالی که ایستاده به خطبه خواندن مشغول بود

ترک کردند و نماند در مسجد جز 12 نفر که علی بن ابیطالب از آنها بود".⁹
{افمن هذا الحدیث تعجبون و تضحکون ولا تبکون وانتم سامدون}(سوره نجم آیه 61)
"آیا بر این سخن تعجب می کنید و بر آن می خندید و نمی گریید.شما سخت غافلید."
«وانتم سامدون» در گفته برخی مفسرین به معنی موسیقی آمده گاهی به عنوان لهو و گاهی به عنوان "غناء".
چرا که در تفسیر آیه آمده مشرکان در وقت قرائت قرآن سرود می گفتند تا مردم را از استماع آن باز دارند .¹⁰
{واستفزز من استتعت منهم بصوتک و اجلب علیهم بخیلک و رجلک و شارکهم فی الاموال و الاولاد و عدهم

و ما یعدهم الشیطان الا غرورا}(سوره اسراء آیه64)
"برانگیز هر که را بر او قدرت یافتی از آنها با صوت خودت و لشگر کشی کن به وسیله سواره نظام و پیاده نظام خودت

بر آنها و در اموال و اولاد آنها مشارکت کن و وعده و نویدشان ده ، ولی نویدشان نمیدهد شیطان جز غرور و باطل را"
این آیه که درباره شیطان و اولاد آدم رسیده و راهی برای ابلیس در وساوس گوناگون خود در بنی آدم باز گذاشته

که بدین طریق بنی آدم در بوته امتحان در آیند و مومن خالص از غیر خالص جدا شود. در اینجا راه های نفوذ ابلیس را

در انسان بیان می کند که اگر انسان به خود رسیدگی نکند ابلیس از این راه ها سعادت او را مختل کرده و او را به بدختی

وشقاوت به جهنم می کشاند.«صوت» در این آیه به گفته بعضی از مفسرین به "غناء"که همان آوازه ی موسیقی است

تفسیر شده است.
{والذین هم عن اللغو معرضون}(سوره مومنون/3)
"و آنها (مومنان) که از لغو وبیهودگی روی گردانند."
{و اذا سمعو اللغو اعرضو عنه}(سوره قصص/55)
" و مومنان هرگاه سخن لغو و بیهوده بشنوند از آن روی بر می گردانند."
در تفسیر قمی در ذیل این دو آیه آمده که مقصود از "اللغو"غنا است. ¹¹
تردیدی نیست که اگر این روایات نبود حرمت غنا از ظاهر آیات استنباط نمی شد. با ملاحظه آیات ذکر شده درباره موسیقی،

که بعضی در سوره هایی است که در مکه نازل شده و بعضی در سوره های مدنی است ،می توان فهمید که قرآن از همان ابتدای

بعثت با موسیقی مبارزه می کرده و آن را مورد نکوهش و تحریم قرار داده و مبارزه با موسیقی همانند مبارزه با بت پرستی از

ابتدایی ترین احکام اسلام بوده است.
1. وسائل الشیعه، ج12، باب9.
2. وسائل، ج6، ص226، حدیث 6.
3. وسائل، ج6، ص227، حدیث 7.
4. در المنثور، ج5، ص159.
5. وسائل، ج6، باب99، حدیث 9/ فروغ کافی، ج6، ص431.
6. وسائل، ج6، باب 99، حدیث 24.
7. وسائل الشیعه، ج6، ص226/ فروغ کافی، ج6، ص431.
8. مروج الذهب مسعودی، ج2، ص279.
9. تفسیر البرهان، ج4، ص335.
10. تفسیر منهج الصادقین، ج9، ص96.
11. تفسیرقمی، ج2.
منابع:
1) نظری به موسیقی از طریق کتاب و سنت / آیت الله حاج سید مصطفی شریعت موسوی 
2) 2) مجموعه پرسشها و پاسخهای دانشجویی/احکام موسیقی / سید مجتبی حسینی 
ارسال توسط کاربر محترم :zahra66

3)https://rasekhoon.net